საინგილოში (ისტორიული ჰერეთი), ზაქათალის რაიონის დაბა ალიაბადის (ელისენი) სკოლებიდან მხოლოდ ერთში შემორჩენილი ქართული სექტორი გაუქმების საფრთხის წინაშე დგას. წლევანდელი სექტემბრისთვის ქართულ მოსამზადებელ კლასში არცერთი ბავშვი არ ჰყავთ.
- ცნობისთვის, დღეს საინგილოს შერეულ სკოლებში ოთხგან არის ქართული სექტორი (კახის რაიონში – კახინგილო, ზაქათალის რაიონში – ალიაბადი და მოსული, ბელაქნის რაიონში – ითითალა) და 6 ქართული საშუალო სკოლაა, კახის რაიონის მთლიანად ჩვენი თანამემამულეებით დასახლებულ სოფლებში. სულ როგორც სკოლებში, ისე ქართულ სექტორზე 2500-მდე მოსწავლე ირიცხება. რეგიონის დაცლისა მიმდინარე ასიმილაციის პროცესის გამო, სკოლებში მოსწავლეთა რაოდენობა მცირდება.
ინგილო ქართველების (განსაკუთრებით, ზაქათალა-ბელაქნის გამაჰმადიანებული ნაწილის) ასიმილაციის პროცესი ბოლო 30 წელია აქტიურად მიმდინარეობს. სამწუხაროდ, საქართველოს ხელისუფალთა პერმანენტული უყურადღებობისა და ადგილობრივი აზერბაიჯანული ადმინისტრაციის რიგ შემთხვევაში მიზანმიმართული მოქმედებით, მალე შეიძლება ისე მოხდეს, რომ ამ კუთხეში ქართულად საუბრი აღარ ისმოდეს.
ქართული სექტორი დაბა ალიაბადის ოთხ საშუალო სკოლაში ფუნქციონირებდა, თუმცა ახლა მხოლოდ ერთშია და ისიც გაუქმების პირასაა. არადა, დედაენაზე განათლების მიღებას ხომ გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება ეროვნული თვითშეგნების, ცნობიერების შესანარჩუნებლად.
თავის დროზე, საინგილოს იმ სოფლებში, სადაც ქართული სკოლები დაიხურა ან ვერ გაიხსნა, დღეს მხოლოდ მოხუცები თუ ლაპარაკობენ ქართულად.
ambebi.ge ადგილობრივ სკოლის პედაგოგს დაუკავშირდა, რომლის ვინაობასაც მისივე თხოვნით არ ვასახელებთ:
ნუგზარ ვ:
– ბოლო წლებში მეორე შემთხვევაა, რომ ქართული მოსამზადებელი კლასისთვის ბავშვები არ გვყავს. მშობლებიც ისეთები იყვნენ, მათთან მისვლა-თხოვნას აზრი არც ჰქონდა. გვეუბნებიან, – სახელმწიფო საზღვარი ჩაკეტილია, თბილისში ადრინდელი საგანმანათლებლო შეღავათები აღარ გვაქვს, მერე აღებულ დიპლომსაც ბაქოში არ გვიმტკიცებენ, მიღებული განათლების მიუხედავად სამსახურის გარეშე ვრჩებით, ელემენტარულად, ქართულ სექტორზე ახალი სახელმძღვანელოები არ გაქვთო…
– ქართული სახელმძღვანელოები მართლა არ გაქვთ?
– დიახ, არ გვაქვს და წლებია ამას საშველი არ დაადგა. წარმოიდგინეთ, მე – 10- მე – 11 კლასის მოსწავლეები ერთ და იმავე სახელმძღვანელოებით სწავლობენ. თბილისში შესაბამის სტრუქტურებში ჩვენი არაერთი თხოვნა-მუდარა უშედეგოდ რჩება. სახელმწიფოს ვერ გადმოაქვს, ვერ გვამარაგებს, ხოლო ჩვენ მოქალაქეებს საზღვარზე გადატანის უფლება არ გვაქვს. ვინმემ თუ ეს პარტიზანულად გაბედა, მებაჟეები ართმევენ და წიგნებს იქვე საზღვარზე გამოყოფილ სივრცეში აპატიმრებენ.
აქამდე ზაფხულობით ბავშვები მაინც მიჰყავდათ საერთაშორისო ბანაკებში, ზღვის სანაპიროზე, კოვიდპანდემიის გამო ესეც შეწყვეტილია. ხოლო სკოლა, როგორც გითხარით, წლებია სრულ უპატრონობაშია. წიგნების გარდა, ქართულის პედაგოგებს აღარ ახსოვთ ტრენინგები როდის გაიარეს, ამ მხრივ ყველა მიმართულებით ჩამორჩენაა. უწყვეტი განვითარების გარეშე მოსწავლეს რა უნდა გადასცე? აქ სკოლა ინარჩუნებდა დღემდე ქართულ სულს (კულტურის კერები აქ ისედაც ამოძირკვულია), ისიც სულს ღაფავს და მშველელი არავინაა.
– შექმნილი მდგომარეობიდან გამოსავალს რაში ხედავთ?
– საქართველოს ხელისუფლებამ დროულად ყურადღება უნდა მოგვაქციოს, თორემ კატასტროფა გარდაუვალია. დაბა ალიაბადში ქართული სკოლის გადარჩენა-შენარჩუნებას სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს, რადგან აქ თუ გაუქმდა, ხვალ და ზეგ სოფლების – მოსულის და ითითალის (ბელაქნის რაიონი) ჯერიც დადგება. ჩვენ გარეშე მათაც ძალიან გაუჭირდებათ დროთა განმავლობაში სექტორების შენარჩუნება. ასე, ნელ-ნელა ვიქნებით მეზობელი სოფლებივით (ენგიანი, ძაგემი, თასმალო, შოთავარი და ა.შ.), სადაც დღეს მხოლოდ მოხუცებს ახსოვთ, რომ ოდესღაც ქართველები იყვნენ.
ნუთუ ის მაინც არავის ესმის, რომ საინგილოში ისტორიული ქართული დიასპორის შენარჩუნება – გაძლიერებას უპირველესად ქართული სახელმწიფო ინტერესებისთვის ენიჭება განსაკუთრებული მნიშვნელობა? თან იმ ფონზე, როცა აზერბაიჯანის ხელისუფლება ქვემო ქართულის დიასპორას არცერთი მიმართულებით ყურადღებას არ აკლებს.
რაც შეეხება გამოსავალს, თბილისში საინგილოს ქართველებისთვის ელემენტარული საგანმანათლებლო თუ სამედიცინო შეღავათები უნდა აღდგეს, ჯერ კიდევ კომუნისტების დროიდან მოყოლებული რომ იყო დაშვებული. საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიასთან საინგილოს საშეფო კომისია ფუნქციონირებდა, რომელსაც ბოლოს ნოდარ ამაღლობელი ხელმძღვანელობდა და საშვილიშვილო საქმეებს აკეთებდა. ასეთი ქმედითი კომისია ახლაც სასწრაფოდ აღსადგენია გარკვეული ფორმით, რადგან საგარეო სამინისტროს დიასპორის დეპარტამენტი, გასაგები მიზეზების გამო, თავის ფუნქციას სათანადოდ ვერ ასრულებს. უნდა შეიქმნას დეტალური პროგრამა კუთხესთან მიმართებაში და სწრაფი ნაბიჯებით შესრულდეს, რათა შევძლოთ მოახლოებული კატასტროფის თავიდან აცილება.
საინგილოში ქართულ სკოლებს განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეთ. წიგნების, სახელმძღვანელოების პრობლემა საჩქაროდ მოსაგვარებელია, ბავშვს ქართულ სექტორზე სასწავლად წიგნი თუ არ ექნება, როგორ მოვა? ადგება და მივა აზერბაიჯანულ ან თუნდაც რუსულ სკოლაში; ისედაც ადგილობრივი ქართველების 80% რუსეთშია წასული, ძირითადად ფიზიკურ სამუშაოზე. სურვილი გვაქვს აღვადგინოთ ქართული ცეკვის, სიმღერის წრეები, რაზეც ასევე ელემენტარული თანადგომა დაგვჭირდება. ბოლოს და ბოლოს, დაგვიკავშირდნენ ადგილზე პედაგოგებს და სიტყვა-სიტყვით ავუხსნით, რა და როგორ უნდა გაკეთდეს დროულად.
იმაზე აღარაფერს ვამბობთ, რომ დღემდე შვილებისთვის ქართული სახელების დარქმევა გვეკრძალება და თითოეულს ნამდვილი ომი უწევს (საელჩოს ჩარევა და ა.შ.) შედეგის მისაღწევად. ამ დროს, აღარ გვახსოვს როდის იყო ბოლოს ჩამოსული ქართული დელეგაცია ზაქათალა-ბელაქნის სოფლებში. მაქსიმუმ კახში მიდიან ჩვენს და-ძმებთან, კარგია, მაგრამ არასაკმარისი.
ჩვენი ინფორმაციით, საქართველოს ხელისუფლება “უცხოეთში მცხოვრები თანამემამულეებისა და დიასპორული ორგანიზაციების შესახებ“ კანონში არსებითი ცვლილებების შეტანას გეგმავს (შესაძლოა, ახალი კანონიც მიიღონ), რომელიც საერთაშორისო პრაქტიკის გათვალისწინებით ახალ რეალობასთან შესაბამისობაში იქნება. აქვე განიხილება ახალი შეღავათები დიასპორასთან მიმართებაში. პროცესში ჩართული იქნებიან შესაბამისი უწყებები, აკადემიური წრეები, ასევე სამოქალაქო სექტორი.
რაც შეეხება იმას, რომ საინგილოში ქართულ სასკოლო სექტორზე ბავშვები არ ჰყავთ, ქართული დიასპორის ბოლო ფორუმზე ღიად ითქვა, რომ ეს ადგილზე ჩვენი თანამემამულეების ნაკლები აქტიურობის შედეგიცაა, რაზეც ყველამ ერთად უნდა ვიზრუნოთ.
“აქტიურობის გარეშე არაფერი გამოვა, მყარად უნდა იდგნენ. როცა ითხოვენ, წიგნებიც ჩაგვაქვს, რადგან ასეთი შეთანხმება არსებობს აზერბაიჯანთან. ასე, მაგალითად, 2014 წელში ჩავიტანეთ. ქართული დელეგაციებიც შედიან, თუკი მოთხოვნაა. სამოქალაქო სექტორი გააქტიურდეს, მასწავლებლები შეთანხმდნენ და ერთად დაგველაპარაკონ. საერთო საქმე წყნარად უნდა გაკეთდეს, გაღიზიანების გარეშე. მარტო მიშველეს ძახილით საქმე არ გამოვა, საელჩოსაც უნდა მიმართონ. აზერბაიჯანული მხარე ამბობს, რომ ჩემთვის არ მოუმართავთ, და რა იცით, რომ პრობლემები აქვთო. ამიტომ არ უნდა შეეშინდეთ. აგერ როგორ ვუვლით ჩვენს აზერბაიჯანელებს, საინგილოშიც მოითხოვონ კუთვნილი უფლებები. ამის შემდეგ კონკრეტული პრობლემები კოორდინირებულად გადაწყდება“, – ხაზგასმით ითქვა დიასპორის ფორუმზე.
ამ ფონზე, საქართველოს ხელისუფლება დროულად უნდა ჩამოყალიბდეს, რა ტიპის ახალი პოლიტიკა აწარმოონ ჰერეთის, იქ მცხოვრები ქართველების მიმართ.
საქართველო-აზერბაიჯანის სტრატეგიულ მეგობრობას ეჭვქვეშ არავინ აყენებს და თანამემამულეთა პრობლემები სწორედ აღნიშნული პარტნიორობის კონტექსტში უნდა გადაწყდეს.
წყარო ამბები
